Ο σύγχρονος ρόλος των πολιτιστικών οργανισμών ως χώρων επικοινωνίας και συμμετοχής. Μια νέα διάσταση στον πολιτισμό.

Οι  Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δημόσιοι οργανισμοί με κατεξοχήν κοινωνικό ρόλο, επιβάλλεται να επιδιώκουν τη διάχυση του πολιτιστικού αγαθού σε όλο και περισσότερες ομάδες κοινού καθώς και την ενεργοποίηση του τοπικού πληθυσμού στο σχεδιασμό και προγραμματισμό της πολιτιστικής δράσης. Οι εξελίξεις σήμερα, τόσο ως προς τον ρόλο των σύγχρονων πολιτιστικών οργανισμών – από χώρους της αυθεντίας των ειδικών των τεχνών όπου ο επισκέπτης ήταν απλός δέκτης πληροφοριών, σε χώρους επικοινωνίας διαλόγου και συμμετοχής ενός ευρύτερου κοινού- όσο και ως προς τα εργαλεία ανάπτυξής τους, βοηθούν την επίτευξη του παραπάνω στρατηγικού στόχου.

Στις μέχρι πρότινος παραδοσιακές πολιτιστικές δομές, όπως για παράδειγμα στα μουσεία, τις πινακοθήκες κ.λ.π., ο επισκέπτης μέσα σε ένα αυστηρό και ψυχρό πολλές φορές περιβάλλον, μέσω των εκθεμάτων, γινόταν απλός δέκτης πληροφοριών όπως τις παρουσίαζαν οι ειδικοί της τέχνης και τις οποίες πληροφορίες είτε αφομοίωνε είτε όχι, ανάλογα με την δική του πολιτιστική εμπειρία και γνώση. Με την πάροδο του χρόνου και κυρίως με την εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων (υπομνηματισμοί, επεξηγήσεις, διαδραστικοί πίνακες, προβολές, ηλεκτρονικές ξεναγήσεις κ.α.) αυτή η πραγματικότητα μεταβλήθηκε σταδιακά. Ο επισκέπτης με εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές πλέον αναζητήσεις επιδιώκει κυρίως την αναβαθμισμένη εμπειρία και συμμετοχή.  Ο κοινωνικός και επικοινωνιακός ρόλος στη λειτουργία των σύγχρονων χώρων πολιτισμού, δημόσιων και ιδιωτικών, όπως οι βιβλιοθήκες, οι πολυχώροι, οι εκθέσεις, οι πινακοθήκες κ.α. καθιερώθηκε σταδιακά και έκτοτε η λειτουργία τους περιλαμβάνει πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων, συναυλιών, παραστάσεων, παρουσιάσεων, διαλέξεων κ.λ.π. με εκπαιδευτικό – ψυχαγωγικό χαρακτήρα, στοχεύοντας στη συμμετοχή ολοένα και περισσότερων ομάδων κοινού. Σε αυτό βεβαίως συμβάλλει η εφαρμογή νέων μεθόδων και πρακτικών από το χώρο της διαφήμισης, των δημοσίων σχέσεων και του πολιτιστικού marketing. Παραδείγματα των πρακτικών αυτών υπάρχουν πολλά όπως η διευκόλυνση της  προσβασιμότητας των Α.Μ.Ε.Α. αλλά και του συνόλου των επισκεπτών  ( οδηγίες πρόσβασης, πρόβλεψη για θέσεις parking  κ.α) , εκπτώσεις στις  τιμές των εισιτηρίων για ειδικές κοινωνικές ομάδες, ειδικά προγράμματα για μαθητές και σπουδαστές, χρήση των ηλεκτρονικών μέσων για έκδοση εισιτηρίων, προβολή και διάδοση  των δραστηριοτήτων μέσω του διαδικτύου της ιστοσελίδας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση νέων τεχνολογιών και ηλεκτρονικών εφαρμογών κ.α. Στον τομέα των δημοσίων σχέσεων και της διαφήμισης σημασία δίνεται στη δημόσια εικόνα του οργανισμού με την τεκμηριωμένη συγκρότηση και προβολή της πρότασης αξίας και του brand name του.  Φθάνουμε έτσι λοιπόν σταδιακά στο σημείο όπου οι πολιτιστικοί  χώροι μετατρέπονται σε κέντρα όπου το κοινό ψυχαγωγείται και αποκτά γνώσεις με τα κατάλληλα ερεθίσματα και τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Οι επισκέπτες  έρχονται σε επαφή με υλικά ή και άυλα αγαθά, παρακολουθούν εκδηλώσεις, τους παρέχεται η δυνατότητα για έρευνα και μελέτη και καταλήγουν σε χώρους χαλάρωσης και αναψυχής (καταστήματα, καφέ, εστιατόρια κλπ). Έτσι η επίσκεψη αποκτά κοινωνικό χαρακτήρα, αποτελεί λύση ομαδικής εξόδου για την οικογένεια ενώ ο πολιτιστικός χώρος μετατρέπεται σε χώρο κοινωνικής συνάθροισης. Άρα λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι μέσω των υλικών και άυλων πολιτιστικών αγαθών και με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών και μεθόδων marketing, το μέχρι πρότινος αυστηρό, απόμακρο και ψυχρό περιβάλλον των χώρων πολιτισμού, μετατράπηκε σταδιακά σε κοινωνικό χώρο συνάθροισης, αναζήτησης, εκπαίδευσης, αναβαθμισμένης εμπειρίας και ψυχαγωγίας. Μετατράπηκε συνοπτικά σε χώρο επικοινωνίας και συμμετοχής του κοινού.

Σήμερα παρατηρούμε ότι η τάση που διαμορφώνεται με ολοένα ταχύτερους ρυθμούς είναι ο πολιτισμός με τα χαρακτηριστικά αυτά να ασκείται παντού, π.χ. σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους όπως οι πλατείες, τα δημόσια πάρκα, οι αγορές, τα παλαιά βιομηχανικά κτήρια, προσκαλώντας με αυτόν τον τρόπο στην εμπειρία της συμμετοχής, το σύνολο των  κοινωνικών ομάδων. Επομένως και οι διαχειριστές των πολιτιστικών οργανισμών των Ο.Τ.Α., πρόεδροι νομικών προσώπων, αιρετοί, δημότες με γνώσεις στον πολιτισμό και την πολιτιστική διαχείριση, οφείλουν να προσαρμόζονται στις παραπάνω σύγχρονες εξελίξεις, στοχεύοντας στην μέγιστη ανάπτυξη του κοινού, μετατρέποντας  κάθε δημόσιο χώρο σε χώρο πολιτισμού εφαρμόζοντας για τούτο τις νέες μεθόδους επικοινωνίας και πολιτιστικού marketing.  Οι πολιτιστικές δομές των Ο.Τ.Α., μουσεία, βιβλιοθήκες, οργανισμοί πολιτισμού, πινακοθήκες κ.α. οφείλουν κατά τον σχεδιασμό τους, με γνώμονα  το πλαίσιο της  κοινωνικής τους αποστολής και τις αρχές της πολιτιστικής δημοκρατίας και με  βάση ένα συγκροτημένο σχέδιο επικοινωνίας και ανάπτυξης του κοινού, να επιδιώκουν την πρόσληψη και αφομοίωση του πολιτιστικού αγαθού από ολοένα και ευρύτερες ομάδες , μετατρέποντας τους χώρους αυτούς σε χώρους επικοινωνίας, διαλόγου και  αναβάθμισης της πολιτιστικής εμπειρίας.

Κώστας Χατζηανδρέου

Δημοτικός Σύμβουλος – Μέλος της δημοτικής κίνησης ΄΄Αλλάζουμε΄΄