Μια εικόνα χίλιες λέξεις – ένας χάρτης χίλιες εικόνες. Η ψηφιακή χαρτογραφία και τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών GIS δεν αφορούν μόνον ειδικούς επιστήμονες, μπορούν να ενσωματωθούν με τρόπο ιδιαίτερα διασκεδαστικό σε όλες τις βαθμίδες και σχεδόν σε όλα τα πεδία της εκπαίδευσης, κάνοντας τη γνώση πιο εύληπτη και πιο ελκυστική.
Στην δική μας ασπρόμαυρη εποχή, η γενιά μας συμφιλιώθηκε γρήγορα με τον «Πολιτικό Χάρτη Της Ελλάδος» όπως τον βλέπαμε κρεμασμένο δίπλα στο βλοσυρό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, πάνω στον τοίχο της πρώτης τάξης του δημοτικού. Η αλήθεια είναι ότι, έκτοτε, η χαρτογραφική αντίληψη για τους περισσότερους από εμάς δεν καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα. Σήμερα όμως σε ένα περιβάλλον που η τεχνολογία κάνει σβέλτα και επιδέξια άλματα προς το μέλλον, η ψηφιακή γεωγραφία έχει εντελώς διαφορετική και πολύ μεγαλύτερη αξία απ’ ότι παλιότερα. Τόσο για τους ενήλικες και άλλο τόσο για τα παιδιά!
Από την στιγμή που το παιδί ανοίξει στο κινητό τους google χάρτες, έχει ήδη κάνει τα πρώτα του βήματα στο GIS, καθώς αυτό που απλώνεται στην οθόνη είναι ο ψηφιακός χάρτης της περιοχής του. «Ψηφιακός» θα πει ζωντανός, διαδραστικός, που – στην περίπτωσή μας –σημαίνει ότι μπορείς να ζουμάρεις, να πανάρεις, να κάνεις ταπ για να μάθεις πληροφορίες ή να καταγράψεις τις δικές σου. «Ψηφιακός χάρτης» κατά βάση θα πει Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, δηλαδή Geographic Information System ή απλά GIS.
Τα σημερινά παιδιά θα πάρουν τις αποφάσεις του αύριο. Είναι η γενιά που θα κατακτήσει τον «γεωγραφικό αλφαβητισμό», την ικανότητα δηλαδή της γεωγραφικής κατανόησης και συλλογιστικής για τη λήψη αποφάσεων, ένα συστατικό προσωπικής και επιστημονικής ολοκλήρωσης. Αλλά και μια κρίσιμη ικανότητα για την αξιοποίηση της ποσοτικά άπειρης πληροφορίας που συλλέγεται καθημερινά και χρειάζεται ορθή κρίση για την αξιοποίησή της με στόχο την αντιμετώπιση των περίπλοκων προβλημάτων σε τοπική ή παγκόσμια κλίμακα.
Παλιότερα, υπήρχε ο μύθος, ότι το GIS είναι εργαλείο για ειδικούς επιστήμονες. Σήμερα το GIS θεωρείται εργαλείο για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της δημιουργικότητας και των δεξιοτήτων.
Αν σήμερα το κλειδί για την εκπαίδευση είναι το STEM – δηλαδή επιστήμη (science), τεχνολογία (technology), μηχανική (engineering) και μαθηματικά (mathematics) – τότε το Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών είναι ένα εργαστήριο όπου αυτά τα τέσσερα θεμελιώδη συστατικά ανακατεύονται αρμονικά.
Ένας άλλος μύθος είναι ότι όλα αυτά αφορούν μόνον τις θετικές επιστήμες. Στα σχολεία του αύριο, τα παιδιά διδάσκονται Ιστορία πάνω σε διαδραστικούς χάρτες, από τους Περσικούς Πολέμους και την εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου μέχρι το Χάνι της Γραβιάς, όλα αποκτούν υπόσταση όταν τα βλέπουμε στη θέση τους, στο χρόνο τους, συνδυασμένα και εν τέλει «ψηφιακά».
Στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες αυτές οι τεχνολογίες για την καλύτερη κατανόηση του παρελθόντος – λ.χ. από ποιες διαδρομές μετανάστευσαν οι φυλές των ανθρώπων; Πότε και πώς διαδόθηκαν οι γνώσεις;
Τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών έχουν την ιδιότητα του να κλιμακώνονται και να πλάθονται με τρόπο που να προσαρμόζονται σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης και ηλικίας, να απαντούν δηλαδή σε ανάγκες και προβλήματα ανάλογα με το χρήστη.
Τα παιδιά του Δημοτικού μπορούν σε μικρές ή μεγάλες ομάδες να δημιουργούν με την βοήθεια του εκπαιδευτικού μια αναπαράσταση του μικρόκοσμου της γειτονιάς τους, να συλλέγουν τα σημεία της γειτονιάς τους που τους ενδιαφέρουν, ποιο πεζοδρόμιο είναι χαλασμένο, πού υπάρχει παιδική χαρά, πόσο κοντά είναι το γήπεδο μπάσκετ ή ποια είναι η ασφαλέστερη διαδρομή για ποδήλατο.
Οι μεγαλύτεροι νέοι και νέες στη Μέση Εκπαίδευση, μπορούν να επεξεργαστούν έναν δυναμικό, διαδραστικό χάρτη με προσαρμοσμένο περιεχόμενο, με στοιχεία που ή θα τα συλλέξουν μόνοι τους ή που θα τα συνδυάσουν με τα ανοιχτά δεδομένα (data.gov.gr, inspire.okxe.gr κ.α.) και τους πίνακες της ελληνικής ή της ευρωπαϊκής στατιστικής αρχής (statistics.gr και ec.europa.eu/eurostat) για να κατασκευάσουν χάρτες και εντυπωσιακές παρουσιάσεις, αναπτύσσοντας έτσι τις δικές τους ιδιαίτερες δεξιότητες για το μέλλον.
Τα σημερινά παιδιά που καταπιάνονται εγκαίρως με τον συναρπαστικό κόσμο της ψηφιακής χαρτογραφίας ικανοποιούν την έμφυτη περιέργειά τους, κατανοούν τον κόσμο που θα ζήσουν και καλλιεργούν την ικανότητα της επίλυσης σύνθετων χωρικών προβλημάτων. Μέσα στον απέραντο κόσμο των πληροφοριών που εκτίθενται καθημερινά, μαθαίνουν να τις αξιολογούν ταχύτερα και να ξεχωρίζουν τις σημαντικές από τις αδιάφορες.
Οι πόλεις μας θα γίνονται όλο και πιο ανθρώπινες, όλο και πιο δίκαιες, όσο τα νέα παιδιά προβληματίζονται για τη γειτονιά τους, για τις πολιτικές που ακολουθούνται πάνω στη πόλη τους, όταν θα μπορούν να μετρήσουν την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού (ή της έλλειψής του). Όσο δηλαδή θα κάνουμε όλο και τολμηρότερα άλματα προς το μέλλον.
Αγία Παρασκευή, 31/5/2018
Κώστας Κουρούνης
πολιτικός μηχανικός πολεοδόμος
